Sanktuarium Maryjne Matki Bożej Zwiastowania

Parafia Św. Małgorzaty i Św. Augustyna w Witowie

NIEDZIELA 21/2011 - Edycja łódzka

192 lata od kasaty norbertanów w Witowie

Na temat dziejów opactwa i klasztoru Norbertanów w Witowie, pojawiło się kilka opracowań i artykułów. Ale żadne z nich dokładnie nie wyjaśnia tego jednego wydarzenia w historii Witowskiego opactwa, przez które tętniące przez wieki życiem religijnym i politycznym miejsce, przestało na zawsze istnieć. Niniejszy artykuł jest historycznym przybliżeniem tamtego momentu.

Władze carskie, zarówno w Królestwie Polskim ale i też na „ziemiach zabranych” dążyły do systematycznego ograniczenia życia klasztornego, a następnie do likwidacji klasztorów. Na życie klasztorów na terenach Królestwa Polskiego najcięższy los spadł w roku 1818, i to ze strony samego Kościoła.

Dnia 30 czerwca 1818 r., papież Pius VII wydał bullę „Ex imposita Nobis”. Dokument ten wprowadzał nowy podział diecezji w Królestwie Kongresowym. Upoważnionym do wykonania poleceń papieża został arcybiskup warszawski Franciszek Malczewski. Otrzymał tenże arcybiskup także prawo do zniesienia beneficjów prostych oraz klasztorów zakonnych i kolegiat i przeznaczenia ich funduszów na odpowiednie uposażenia katedr biskupich, kapituł i seminariów duchownych. Nadmienić trzeba iż w roku 1818 powstały dwa nowe biskupstwa: podlaskie i sandomierskie. 17 kwietnia 1819 roku, w myśl papieskiej buli, arcybiskup Malczewski, starzec złamany chorobą i wiekiem, jako delegat apostolski, zniósł liczne beneficja proste, 14 kolegiat, 30 klasztorów męskich, 14 żeńskich i 7 opactw komendatoryjnych. Dekret supresyjny (kasacyjny) został podpisany przez abp Malczewskiego 18 kwietnia 1819 r., na kilka godzin przed jego śmiercią. Ofiarą tego dekretu padły też stare i zasłużone opactwa benedyktynów na Św. Krzyżu, w Sieciechowie, opactwa cystersów: w Sulejowie, Wąchocku, Koprzywnicy, opactwa norbertanów w Witowie i Hebdowie, kanoników regularnych w Czerwińsku, klasztor bożogrobców w Miechowie.

Majątki i fundusze zniesionych instytucji kościelnych były od momentu kasaty zarządzane przez Komisję Rządową Przychodu i Skarbu. Raport Komisji Skarbu wyliczył skasowane dobra w Królestwie Polskim na 1 999 715 morgów ziemi i lasów. Ziemie w 1819 przeszły na rzecz skarbu. Ponadto Komisja Rządowa Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego zaczęła dysponować od tego momentu cennymi bibliotekami zniesionych klasztorów.

W realizacji przywileju papieskiego posunięto się zbyt daleko i wykonano go w sposób przesadny. Już w breve z dnia 16 lutego 1820 roku, skierowanym do arcybiskupa Szczepana Hołowczyca, papież Pius VII, wyrzucał mu, że jego poprzednik arcybiskup Malczewski, przekroczył upoważnienie udzielone mu w buli z 1818 r. i nie zasięgnął zdania zakonów w poszczególnych wypadkach.

Istniejący w Witowie od 1179 r. klasztor norbertanów został w ten oto sposób zlikwidowany. Z biegiem czasu opuszczone zabudowania klasztorne, ulegały powolnemu ale coraz znaczniejszemu niszczeniu.

Ks. Michał Ceglarek